JAČANjE ČETNIČKOG POKRETA U VRANjSKOJ OBLASTI
PIŠE:Miodrag Popović
… Mir između Rusije i Turske potpisan je u San Stefanu, 3. marta 1878. godine.Po sporazumu predviđeno je stvaranje „Velike Bugarske“ sa delovima jugoistočne Srbije i Makedonije. Srpsko – turska granica je postavljena kod Ristovca. Posle Berlinskog Kongresa, Turci počinju strašne odmazde. U Kumanovu je pogubljen veliki broj ljudi. Narod se sklanjao gde je mogao. U Vranje su dolazili Srbi iz okolnih mesta i tražili utočište i pomoć. Bugarski komitski pokret nastavlja sa političkim i verskim pritiscima u cilju bugarizacije stanovništva. K,nčov Vasil u Sogiji (1902)objavljuje knjigu u kojoj tvrdi da su svi starosedeoci Vranjske oblasti Bugari. U opštini Preševo tada je živelo 37.124 stanovnika od kojih su jedna trećina bili Arnauti. Svi oni su za K,nčova Bugari. Ova knjiga poslužila je Bugarskim okupatorima u sledećem ratu da vrše odmazde stanovništva ovoga kraja.
JAČA ČETNIČKI POKRET. Od 1903. godine. Dolazi do formiranja Četničkog izvršnog odbora u Vranju. Odbor je sačinjavalo trideset najuglednijih Vranjanaca. Na čelo Odbora izabran je Živojin Rafjlović. Zadatak Odbora bio je snabdevanje četnika oružjem, municijom i prebacivanje grupa tajnim prelazima na tursku teritoriju. U toku 1905. godine u borbi sa Turcima na području Vranjske oblasti nastradala je četa Petra Todorovića iz Kragujevca. U to vreme se u Vranjskom okrugu vrše velike pripreme četnika za rat sa Turcima. Tad je pop Ljuba bio veoma mlad. Kao veliki patriota zbog nametnute egzarhije od Bugara i stalnih potera, priključuje se četničkom pokretu. Četnički pokret odigrao je veliku ulogu na početku rata 1912. godine. U sadejstvu sa srpskom vojskom 7. oktobra 1912. godine osvajaju strateški položaj „Kulu“ kod sela Starca, čime se otvara put ka dolini reke Pčinje.
Bitka Srbije i Turske kod Kumanova bila je žestoka sa mnogo žrtava na obe strane. Kao pobednici Srbi su otvorili put za oslobođenje i ostalih krajeva. Međutim, posle rata sa Turcima iznenada dolazi i do rata sa Bugarima. Koliko su Bugari bili opsednuti pitanjem granica i neostvarenim željama za srpskim krajevima vidi se iz njihovog postupka o kršenju Balkanskog saveza. Ovaj Savez bio je postignut u saradnji sa Rusima i predviđao savezništvo između Srba i Bugara u slučaju napada druge zemlje. Bugari su krajem juna 1913. godine zbog spora oko granice prekršili Sporazum i napali Srbiju. Mislili su da iznurenu Srbiju posle rata sa Turcima, mogu lako savladati i pripojiti Bugarskoj krajeve oko Pirota, Niša i Vranja. U tome nisu uspeli. U Topličkom kraju tokom 1917. godine, gušeći bunu srpskog naroda protiv njihove okupacije, Bugari su pobili oko dvadeset hiljada ljudi i spalili oko pedesetpet sela…
NASTAVLjA SE…
O autoru: Miodrag Popović, diplomirani inženjer agronomije u penziji, dugogodišnji direktor Duvanske industrije Bujanovac, autor je desetak stručnih knjiga i stotinak tekstova iz oblasti uzgoja i obrade duvana, kome je posvetio gotovo ceo život. Uporedo, kao ljubitelj lepe pisane reči objavio je nekoliko zbirki pesama, ali i proznih dela. Narednih nedelja o njegovim sećanjima na prohujala vremena i prikupljenim istorijskim zapisima, „da ih ne bi pokrio zaborav“, kako kaže – samo na portalu „BUPRESS“
(FOTO: Miodrag Popović)